Religia, historia Kościoła

Ireneusz T. Lisiak w swojej najnowszej książce odsłania jedną z mniej znanych kart historii II wojny światowej: ukazuje martyrologię duchowieństwa polskiego, opisuje bezwzględną walkę Niemców z katolicyzmem w Polsce, a także przybliża sylwetki bohaterskich i niezłomnych księży.

Ojciec Święty opisuje błędną doktrynę modernistów, którą nazywa „syntezą wszystkich herezji”. Wśród najbardziej niebezpiecznych zasad św. Pius X wymienia: immanentyzm życiowy, religię jako owoc przyrody, ewolucję dogmatów, doświadczenie religijne, negację Tradycji, symbolizm teologiczny, permanentyzm, agnostycyzm, ewolucjonizm oraz manię reformatorską we wszystkich dziedzinach życia kościelnego.

Niniejsza publikacja przedstawia reakcję papieża Piusa X i Kościoła na teologiczne i filozoficzne poglądy nurtu „modernistów” w Kościele katolickim.

Nieznane i niepublikowane dotąd opisy krwawych prześladowań katolickich duchownych i świeckich w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej mogą zrobić wrażenie na każdym, nawet na przeciwnikach Kościoła. Rewolucja, która na ołtarze, w miejsce Boga, wprowadziła Rozum, obaliła stary porządek i wprowadziła nowy, co nie znaczy, że lepszy.

Pontyfikat Grzegorza VII, którego rozpoczęcie wyznacza zarazem początek okresu omawianego przez prof. Adama Wielomskiego, inicjuje czas największych osiągnięć myśli ludzkiej w dziedzinie rozumienia, definiowania i budowy porządku teokracji chrześcijańskiej. Koniec tego okresu to schizma zachodnia roku 1378, która była w części politycznym skutkiem kryzysu myśli scholastycznej wywołanego przez pojawienie się naturalistycznych i antyreligijnych interpretacji Arystotelesa w XIV stuleciu (Marsyliusz z Padwy, Wilhelm z Ockham).

Tomasz z Akwinu (1224/25-1274) jako etyk jest kontynuatorem najbardziej tradycyjnej i najstarszej szkoły etycznej, mającej swój początek w nauczaniu Sokratesa (ok. 470-399 ) oraz w pismach Arystotelesa (384-322), który z etyki uczynił systematyczną „filozofię moralną”.

Nie jest więc Tomasz autorem jakieś nowej etyki, wywracającej do góry nogami odwieczne przekonania ludzi o dobru i złu, nie szokuje, nie bulwersuje, ale też nie szasta potępieniami, obcy jest mu elitaryzm moralny, przemawianie do czytelników czy słuchaczy z moralną wyższością. Pozostaje przede wszystkim uczniem Arystotelesa, o którym mówiono, że jest „umiarkowany do przesady”. Właśnie tego filozofa Tomasz wybrał na swego mistrza.

Dziś, kiedy neguje się chrześcijańskie korzenie Europy i kwestionuje znaczenie Kościoła katolickiego w przestrzeni publicznej, trzeba pokazywać, jak wielki wpływ miał Kościół i głoszona przez niego wiara na życie pojedynczych ludzi i całych narodów. Był to nie tylko wpływ religijny, ale też cywilizacyjny, kulturowy, moralny, wychowawczy, który obejmował swoim zasięgiem wszystkie obszary codziennego funkcjonowania społeczeństw. Współczesny człowiek nie jest świadom tego, że pewne fundamentalne zasady, rozumienia i osiągnięcia, które wydają mu się oczywiste, zawdzięcza właśnie oddziaływaniu Kościoła. Dotyczy to także Polski, której początki datuje się na rok chrztu świętego i której losy są tak silnie związane z katolicyzmem, że bez niego nie można zrozumieć polskiej tożsamości.

Rerum novarum, opublikowana 15 maja 1891 roku, jest jedną z najbardziej znanych papieskich encyklik. Była kamieniem węgielnym katolickiej nauki społecznej i odpowiedzią Kościoła na rosnące wpływy socjalizmu i komunizmu z jednej, a wielkiego kapitału z drugiej strony. Papież Leon XIII, zwany też papieżem robotników, wskazuje na rolę etyki w stosunkach społecznych. Wprowadza pojęcie solidaryzmu społecznego i wytycza koncepcję "trzeciej drogi" pomiędzy socjalizmem a kapitalizmem. Była punktem wyjścia encyklik Piusa XI (Quadragesimo anno), Pawła VI (Octogesimo anno) i Jana Pawła II (Centesimus annus). Pomimo upływu niemal półtora wieku od jej powstania, nie straciła na swojej aktualności. 

Pius XI w encyklice o małżeństwie chrześcijańskim z uwzględnieniem obecnych stosunków, potrzeb, błędów i wykroczeń w rodzinie i społeczeństwie wykłada naukę o sakramencie małżeństwa.

Decyzja o abdykacji zaskoczyła większość katolików i obserwatorów życia Kościoła katolickiego, bo to wydarzenie rzadko spotykane w Jego dziejach. Ostatnia abdykacja miała miejsce pod koniec XIII wieku, ale Celestyn V był papieżem niespełna rok... Benedykt XVI swój urząd pełnił już lat prawie osiem, zważywszy jednak pontyfikat poprzednika, Jana Pawła II - zaledwie osiem.

Aretologia to nauka o cnotach intelektualnych i moralnych. Nam, laikom, cnota czy życie cnotliwe kojarzy się prawie wyłącznie ze sferą seksu. Tymczasem cnotą jest nie tylko wstrzemięźliwość seksualna, ale także np. męstwo, roztropność czy umiarkowanie. A czym jest męstwo lub roztropność w życiu codziennym – o tym właśnie jest ta książka.

Tematyka zarazem antropologiczna i teologiczna pozwala na wyeksponowanie wielkiej kompetencji Woronieckiego jako myśliciela świadomego współczesnych dokonań nauk szczegółowych („człowiek”) i tradycyjnej teologii („religia”).