Myśl wolnościowa

Ludzie to istoty społeczne. Ich unikalnym mechanizmem przetrwania jest zdolność do współpracy. Najbardziej fundamentalną relacją na rynku jest współpraca, a nie konkurencja. Podstawowa relacja rynkowa to relacja handlowa – wymienianie się dobrami lub usługami na wzajemnie uzgodnionych warunkach.

Dużo mówi się w polityce o budowaniu tak zwanego państwa dobrobytu, tudzież państwa opiekuńczego. Czy na pewno warto iść w tę stronę?

Mamy co do tego poważne i uzasadnione wątpliwości. Budowanie państwa dobrobytu prowadzi bowiem obywateli do zrzucania odpowiedzialności za własny dobrobyt na instytucję państwa, zamiast brania tej odpowiedzialności na siebie. Z historycznej perspektywy dobrobyt społeczny jest tym wyższy, im większa odpowiedzialność jednostki za własne życie.

Dlaczego w jednych krajach wolność kwitnie, a inne wpadają w otchłań anarchii lub despotyzmu? Na to pytanie starają się odpowiedzieć w swojej najnowszej, monumentalnej książce Daron Acemoglu i James A. Robinson, autorzy międzynarodowego bestsellera Dlaczego narody przegrywają. Wychodzą z założenia, że wolność nie jest „naturalnym” porządkiem rzeczy ani trwałym stanem.

Książka Koniec polityki, czyli państwo bez przymusu opowiada o innej drodze. O lepszej drodze. O zastosowaniu nauki do poznania natury społeczeństwa oraz o stosowaniu racjonalnej, sprawdzonej wiedzy do tworzenia technologii, która pozwoli osiągnąć wolność. Wolność jako mierzalny stan społeczeństwa.

To pierwsza tak obszerna (384 strony) i tak bogato ilustrowana (270 zdjęć i ilustracji) biografia Janusza Korwin-Mikkego. Książka Korwin. Ojciec polskich wolnościowców jest rozszerzoną wersją książki Prezes Cezarego Zawalskiego, która została poprawiona i uzupełniona ostatnimi dwoma dekadami życia bohatera, informacjami z dokumentów IPN, kroniką rodzinną i innymi źródłami.

Dlaczego demokracja nie działa tak, jak tego od niej oczekiwano? Dlaczego wyborcy głosują na programy polityczne niewątpliwie szkodliwe dla gospodarki? Dlaczego dobrowolnie poświęcają wzrost ogólnego standardu życia na rzecz wątpliwych, a czasem ewidentnie złudnych korzyści?

„A niby do czego mi się to przyda?” – to pytanie zadawane przez wielu poirytowanych uczniów i studentów. Niestety niewielu rodziców, nauczycieli i wykładowców potrafi udzielić na nie konstruktywnej odpowiedzi. Zakłopotanie opiekunów podpowiada nam, że uczniowie i studenci mają powody, by marudzić.

Z drugiej strony wymagającym rodzicom, którzy do znudzenia powtarzają dzieciom: „Ucz się pilnie i skończ porządne studia, a znajdziesz dobrą pracę”, też trzeba przyznać rację. Dane mówią bowiem jasno – statystycznie rzecz biorąc im lepsze wykształcenie tym wyższe zarobki.

Jak rozwikłać tę zagadkę? Skoro większość materiału nauczanego w szkołach jest kompletnie nieprzydatna, dlaczego pracodawcy płacą więcej tym, którzy pilnie się go uczyli? A może wartość dyplomów nie leży w nauczanym w szkołach materiale, lecz gdzie indziej? Czy w takim razie jako społeczeństwo nie dopuszczamy się gigantycznego marnotrawstwa czasu i zasobów?

Książka to opis i rzeczowa krytyka 20 mitów, które determinują prowadzoną przez nasze państwo politykę. To także świetna apologia wolnego rynku, która porządkuje argumenty przeciwko mitom, którymi władza ogłupia społeczeństwo.

"Moim celem było pokazanie mechanizmów ideologicznych, politycznych i ekonomicznych prowadzących do globalizacji, w wyniku której miałoby powstać państwo światowe, oparte na nielicznej elicie ludzi niezwykle bogatych i wielomilionowych masach ludzi spauperyzowanych, uzależnionych od państwowego systemu socjalnego."

To tak naprawdę nie jest książka Leszka Balcerowicza, mimo iż jego twarz widnieje na okładce. To jest wybór tekstów klasyków wolnościowych, od Adama Smitha, przez Bastiata, aż po Vernona Smitha czy Janusza Korwin-Mikkego. Szkoda, że autor wyboru odkrył wolność tak późno. Zdecydowanie zbyt późno. Gdyby odkrył ją w czasie, gdy był ministrem finansów, wówczas może obniżałby zamiast podwyższać podatki i uwalniał zamiast reglamentując kolejne dziedziny gospodarcze.

Monografia o myśli społeczno-politycznej czołowej postaci opozycyjnych środowisk liberalnych i konserwatywnych lat 70-tych i 80-tych. Autor ukazuje jej fundamenty i źródła inspiracji. Prezentuje metodę badawczą Mirosława Dzielskiego, formułowaną przez niego koncepcję wolności, jego rozważania o znaczeniu, funkcjach i celach religii oraz roli Kościoła katolickiego i katolickiej nauce społecznej.