ARCANA

Anakonda Ferdynanda Goetla „powieść o węglu", przedstawia losy jednej kopalni w Zagłębiu Dąbrowskim - i związanych z nią postaci - w warunkach dekoniunktury lat 30. XX w., wywołanej przez wielki kryzys ekonomiczny. Konsekwencją tej sytuacji, dającej się dotkliwie we znaki polskiej gospodarce, szczególnie przemysłowi ciężkiemu, jest przejęcie powieściowej kopalni węgla kamiennego „Józef" przez potężny amerykański holding o wymownej nazwie Anakonda, który powiększa swój stan posiadania, wkraczając na nieznany sobie wcześniej teren Polski.

Dawniej niż wczoraj to opowieść nie o wielkich kartach historii, ale o ludzkiej prywatności i bezpiecznym, ciepłym azylu rodzinnego domu, o cudach dziecięcego świata, niesamowitościach i humorystycznych epizodach, słowem o baśniowej aurze dobrego dzieciństwa. Ale też o jej brutalnym podeptaniu i wtrąceniu w piekło chaosu, osierocenia i upadku hołubionych wartości. To kopalnia wiedzy o fascynującym i urodziwym, bo widzianym jednostronnie, z dziecięcej, naiwnej perspektywy, świecie, który odszedł w niebyt. Całość książki dopełnia konfrontacja sielskiej przeszłości z lichotą i szarością czasów komunistycznych, przetykanych odnotowanymi zrywami narodowej nadziei, a potem upadku komunizmu i otwarcia nowych, lepszych perspektyw dla Polski. 

Zebraliśmy w tym tomie rozmowy, które Zbigniew Janowski przeprowadził na łamach "Arcanów" w ostatnich latach. Dodatkowo książka zawiera trzy niepublikowane wcześniej wywiady.

W momencie upadku Rzeczypospolita była państwem wspierającym się na idei republikanizmu, powszechnie uznawanego za ustrój w sposób najdoskonalszy gwarantujący respektowanie tego, co dla człowieka najcenniejszego, czyli wolności. Republikańska Rzeczypospolita, a w konsekwencji i naród polityczny, został podzielony pomiędzy państwa monarchii absolutnej i despotycznej, przez państwa mające za nic wolność obywatelską.

Nowa powieść Wiesława Helaka jest fascynującym portretem międzywojennej Polski i jej tragicznego końca. – To obraz wielobarwny, daleki od jednoznaczności. Historia „przemieniania” się II Rzeczypospolitej, ówczesnej Europy, jak i głównego bohatera – czytamy w opisie książki. Zdaniem wydawcy, „Góra Tabor” jest poniekąd kontynuacją głośnego eposu „Na Zbruczem”.

Gdyby nie świadomość proporcji, mogłabym powtórzyć za Czesławem Miłoszem: „Byłam jedną z ofiar: wystarczyło jednej stronicy, żebym uległa wpływowi tego narkotyku i przeczytała jednym tchem 352 stronice dużego formatu”. Podczas tej lektury zadawałam sobie pytanie: dlaczego czytany tekst mnie pociągnął i zatrzymał? I intuicyjnie czułam, że trzymają mnie przy nim 3 siły: prawda, pasja, przygoda.

* Dlaczego Polacy są skazani na żydowską niechęć?

* Marcin Luter: buntownik czy Sługa Boży?

* Między homolandem a kalifatem. Czy żyjemy w czasach ostatecznych?

Pasjonująca rozmowa Tomasza Kolanka z red. Pawłem Lisickim. 

W obecnej sytuacji kulturalnej ta książka jest bardzo potrzebna, świadomie używam określenia „kulturalna”, ponieważ zawartość i znaczenie niniejszego zbioru rozpraw i szkiców przekracza granice literatury. Sens dziedziczenia ma także wymiar krytycznoliteracki, bo prawdziwa krytyka – taka, jaką uprawiali Brzozowski, Irzykowski, Stempowski, Kijowski – poprzez literaturę odnosi się do zjawisk i procesów pozaliterackich.

„Literatura jest oczywiście wielogłosem, w którym ważniejszy, a może wręcz zasadniczy byłby jednak, co mniej oczywiste, gest wzmacniana głosów wcześniejszych, nie zaś: odcinania się od nich bądź z nimi zrywania. Literatura jest także ze swej istoty reakcją na głosy innych i ta jej reakcyjność jest obowiązkiem, powinnością, warunkiem istnienia, ale również warunkiem jej rozumienia. Bez owego elementu reakcyjnego rozumienie literatury i rozumienie się dzięki literaturze nie są możliwe. Tak kiedyś i tak teraz rozumiem tezę Karola Irzykowskiego, że «warunkiem każdej sztuki jest pogłos»".

Opowieści o Gdańsku, Gdyni i kluczowych aktorach politycznych dwóch minionych dekad są fascynujące. Przybliżają one zrozumienie zjawiska, jakim jest władza lokalna. Poprzez jednostkową opowieść ukazują cały splot uwarunkowań i ograniczeń spotykających kogoś, kto chciałby zarządzać sprawami lokalnymi w mieście liczącym pomiędzy ćwierć a pół miliona mieszkańców.