Historia Polski X-XVIII wieku

Kultura ludowa Słowian – monumentalne dzieło Kazimierza Moszyńskiego wydane w Krakowie w latach 1929-1939 (drugie wydanie w Warszawie, 1967-1968 w opracowaniu Jadwigi Klimaszewskiej). Dzieło było pierwszym w Europie syntetycznym opracowaniem ludowej kultury dużej grupy etnicznej, a jego publikacja wysunęła etnografię polską na czołową pozycję w europejskim słowianoznawstwie.

Gdy w roku 1704 król szwedzki, Karol XII, mając w swych rękach znaczną część Polski, postanowił ostatecznie zlikwidować wojnę z Sasem, Augustem II, drogą detronizacji króla „Mocnego” i wyboru przychylnego sobie nowego władcy Rzeczypospolitej – wówczas rozglądał się za najodpowiedniejszym kandydatem na tę godność. Po uwięzieniu Sobieskich przez Sasa sprawa nie była łatwa do rozwiązania. Zapytany przez Karola o zdanie, prymas Ra­dziejow­ski wymieniał kilka nazwisk panów polskich, podkreślając prze­cież, że największe widoki – jego zdaniem – ma Hieronim Au­gustyn Lubomirski, hetman wielki koronny.

Krzysztof Mikołaj Dorohostajski herbu Leliwa, o przydomku Monwid (1562 – 1615), marszałek wielki litewski, pan na Dorohostajach na Wołyniu oraz Oszmianie Murowanej w województwie wileńskim, zaprzyjaźniony z Radziwiłłami, był postacią znaną, zarówno na królewskim dworze, jak i wśród braci szlachty.

Autor barwnie i z niesłychaną erudycją opisuje nie tylko historie władców, ale i niezwykłych duchownych, których owoce męczeństwa wzmagały siłę polskiego narodu. Opowiada też o niezwykłych kobietach, których modlitwa, poświęcenie i troska umacniały nasz naród, o dawnych uczonych, takich jak mistrz Wincenty (zwany później Kadłubkiem), Paweł Włodkowic czy Stanisław ze Skarbimierza, którzy na co dzień wspierali swą mądrością rządzących, a których dzieła stanowią do dziś fundament europejskiej historii i stosunków międzynarodowych.

Pamiętnik o. Kordeckiego, to bezpośrednia relacja z niezwykłych czterdziestu dni, które zmieniły oblicze wojny polsko-szwedzkiej z lat 1655-1660. Pamiętnik zawiera cytaty z ówczesnych dokumentów i korespondencji głównych bohaterów oblężenia i obrony Jasnej Góry.

Opisy dworów polegają na dokumentach grodzkich, książkach kościelnych oraz na łaskawie przez Szanownych PP. Właścicieli przysłanych mi podkładkach, pamiętnikach i innych opisach.

Autor przedstawia obraz ziem polskich przed przybyciem Słowian, dzieje Polan od czasów najdawniejszych do panowania Bolesława Chrobrego oraz słowiański zwyczaj rozsyłania wici wojennych. Cenna pozycja na rynku księgarskim. Przy prawie całkowitym braku publikacji na ten temat, uzupełnia dotkliwą lukę w tej dziedzinie. Autor o sto lat wcześniej datuje początki państwa polskiego niż się powszechnie uważa.

Bogato ilustrowany album Narodziny Polski oprócz ciekawego tekstu wprowadzającego w zagadnienia historyczne zawiera też teksty źródłowe z omawianej epoki.

Nie miał najlepszej opinii wśród kronikarzy. Nie zostawił po sobie potomka, zarzucano mu, że prowadził życie rozpustne i niegodne władcy, a zginął jakoby goniąc prostą dziewczynę. Jednak za swą stanowczą i konsekwentną walkę o prerogatywy panowania powinien zyskać należne uznanie.

Książka stanowi kompendium wiedzy o ważnym dla polskiej tożsamości zjawisku, jakim są dwory, będące charakterystycznym elementem naszego krajobrazu, polskiej historii i kultury, a także ośrodkami ziemiańskiej kultury i obyczaju, kultywowania tradycji rodowych i narodowych oraz walki o polskość. Niemal od początków państwa budowano je najpierw jako obronne gniazda rycerskie, później, od połowy XVII wieku, jako skromne (w porównaniu do pałaców) rezydencje właścicieli ziemskich. W Polsce takich małych siedzib ziemiańskich było stosunkowo dużo w porównaniu z innymi krajami Europy.

Kroniki polskie zostały wydane w opracowaniu syna Bielskiego, na podstawie jego wcześniej opublikowanych Kronik wszystkiego świata dzieła czytanego i wydawanego trzykrotnie w Rzeczpospolitej XVI w., przekładanego także na inne języki. Bielski wywarł wielki wpływ na kształt staropolskiej myśli historycznej, współtworzył wizję dziejów Polski jako połączenia historii świętej z historią świecką.

Świętopełk to „syn nikczemności i zatracenia” albo książę „szlachetny, mądry i silny w boju”. Te dwie skrajne opinie zostały w pamięci jemu współczesnych i dobrze określają tego pomorskiego księcia.