Historia Polski X-XVIII wieku

Pisana w latach 1953-1956 Archeologia na wyrywki, należąca do cyklu reportaży archeologicznych Jasienicy, stanowi kontynuację Świtu słowiańskiego jutra (1952, 1954), wydanego w latach późniejszych jako Słowiański rodowód.

Część pierwsza nosząca tytuł "Podglebie" to wnikliwe rozważania na temat genezy i rozwoju narodowości i narodu, granic i kierunków działania politycznego Polski piastowskiej, zarysowanie procesu, który doprowadził do utworzenia się nad Odrą, Wisłą i Wartą jednolitego, choć zróżnicowanego wewnętrznie państwa.

Część druga - "Zmiana kursu" - to prowadzony z pasją dyskurs "na temat tzw. idei jagiellońskiej, która wywróciła środkowoeuropejski bieg rzeczy polskich i nadała im inny kierunek" (Aleksander Gieysztor, "Nowe Książki" 1961).

W drugiej części słynnego cyklu esejów historycznych Paweł Jasienica kreśli dzieje dynastii Jagiellonów, która stworzyła w drugiej połowie XV wieku potężne imperium, obejmujące Polskę, Litwę, Czechy i Węgry. Było to pierwsze w dziejach Europy państwo wielu narodów, wiar i kultur. I był to prawdziwy Złoty Wiek Rzeczypospolitej - czas wielkich przemian, kształtowania się nowych form życia państwowego, rozwoju nauki i kultury. Esej - napisany w latach 1959-1960 i opublikowany w 1963 roku - zabarwia „nie naukowa beznamiętność, lecz jej przeciwieństwo - ton osobisty, bezpośrednie, jak najmocniejsze zaangażowanie się autora, przemawiającego wprost i na własną odpowiedzialność”.

W drugiej części słynnego cyklu esejów historycznych Paweł Jasienica kreśli dzieje dynastii Jagiellonów, która stworzyła w drugiej połowie XV wieku potężne imperium, obejmujące Polskę, Litwę, Czechy i Węgry. Było to pierwsze w dziejach Europy państwo wielu narodów, wiar i kultur.

"Calamitatis regnum", druga część trylogii "Rzeczpospolita Obojga Narodów" (opublikowana w 1967 roku), opowiada o burzliwych latach 1648-1696, znanych z kart powieści Sienkiewicza. Zakończone abdykacją panowanie syna Zygmunta III Wazy, Jana II Kazimierza (1648-1668), który zmagał się z wojną z Kozakami (powstanie Chmielnickiego), z Rosją i Szwecją (tzw. potop, 1655-1660), przyniosło wyniszczenie kraju, chaos w życiu politycznym, rozpanoszenie sobiepaństwa i anarchii, utratę terytoriów i osłabienie znaczenia Rzeczypospolitej.

Część pierwsza trylogii "Rzeczpospolita Obojga Narodów" (opublikowana w 1967 roku) obejmuje niespełna 80 lat naszych dziejów, w tym pełną dramatyzmu historię kolejnych elekcji.

Piastowskie orły – 10 opowiadań z czasów Piastów to pierwsza pozycja z serii „Zdarzyło się w Polsce”. W pięciu tomach współcześni autorzy książek dla dzieci i młodzieży, pasjonaci historii, ukazali węzłowe punkty polskich dziejów, widziane oczami zwyczajnych ludzi: wojów, kupców i kmieci – naszych przodków.

Rok 1018. Dla państwa piastowskiego i dla jego władcy to czas brzemienny w skutki. To rok sukcesów wieńczących długotrwałą walkę Bolesława Chrobrego o zdobycie dominującej pozycji w Europie Środkowo-Wschodniej i o międzynarodowe uznanie statusu gracza o formacie niemal kontynentalnym. Syn Mieszka rządził bowiem z rozmachem, jakiego nie miał nikt przed nim – ani nikt po nim.

Pod redakcją profesora warszawskiego UKSW ukazał się tomik poświęcony postaci nietuzinkowej, choć znanej dotąd raczej specjalistom Chodzi o Gertrudę Mieszkównę, Córkę Mieszka II, a wnuczkę Bolesława Chrobrego, przez matkę, żonę Mieszka, spokrewnioną z niemieckim rodem cesarskim Ottonów, a - z kolei - poślubioną przez syna Jarosława Mądrego, księcia kijowskiego Izjasława.

Niezwykle szeroka baza źródłowa pracy (zaczynając od Archivio Segreto Vaticano, a kończąc na archiwaliach kościelnych w Polsce, nieznanych naszym historykom) oraz świetna znajomość całej światowej literatury pozwoliły autorowi zarysować wielowątkowy i wielowarstwowy obraz problemów współżycia Kościoła i społeczeństwa, aktualny nie tylko w latach 1788-1792.

Na terenie Połabia doszło w 983 roku do największego powstania plemion słowiańskich. Nawet książę Obodrytów Mściwoj, który przedtem dał niemieckiemu cesarzowi Ottonowi na nieudaną wyprawę do południowej Italii 1000 swoich rycerzy, zdobył i zniszczył w powstańczym szale Hamburg.

Powstańcy niszczą miasta, twierdze, kościoły i klasztory. Ze szczególną nienawiścią niwelują wszelkie oznaki i ślady narzuconej im gwałtem religii chrześcijańskiej. Każdy złapany ksiądz lub mnich jest rytualnie poświęcany w świątyni w Radogoszczy.

14 sierpnia 1018 roku wielki i bogaty Kijów, stolica Rusi, otworzył bramy przed wojskiem polskim i poddał się Bolesławowi Chrobremu. Wydarzenie to było ukoronowaniem błyskawicznej wyprawy kijowskiej polskiego księcia.