Historia powszechna

KTO DOPOMOŻE ŻYDOWI… - książka o wielowymiarowym tytule. Zdanie wzięte z okupacyjnych ustaw niemieckich można dopełniać na wiele sposobów. Ten, kto pomagał podlegał karze śmierci. Po wojnie dostawał Medal Sprawiedliwego Pośród Narodów Świata, ale bywał też nazywany antysemitą. Dyskusja dotycząca postaw Polaków wobec Holocaustu, roi się od skrajnie sprzecznych opinii i sądów. Cechują ją skrajne emocje, płynące z różnych doświadczeń, które są absolutyzowane.

5 lutego Józef Bellert wraz z grupą ponad trzydziestu krakowskich lekarzy i pielęgniarek wyjeżdża do Oświęcimia. Przez osiem miesięcy prowadzi prawdopodobnie największy szpital polowy w Europie. Mimo braku kanalizacji, wody jedzenia i leków niesie pomoc medyczną wyzwolonym więźniom.

W książce omówiono historię kształtowania się cech szczególnych Europy Wschodniej oraz przedstawiono prognozy dotyczące jej dalszych losów. Wyjaśniono genetyczno-genealogiczne uwarunkowania odrębności tutejszych społeczeństw, geopolityczne i cywilizacyjno-kulturowe implikacje tych odrębności oraz pokazano pokoleniowy rytm zachodzących w ostatnich stuleciach przekształceń. Mamy nadzieję, że zaprezentowane w niej informacje i przemyślenia przyczynią się do wzmocnienia własnej wartości Polaków, mieszkańców Międzymorza i całej Europy Wschodniej, budząc również optymizm co do przyszłości naszej części świata i cywilizacji europejskiej w ogóle...

Peter Raina przypomina biogram Adolfa Hitlera, genezę i program hitleryzmu, ale głównie przygląda się ostatnim tygodniom jego życia i działalności. W tych ostatnich dniach bowiem najlepiej widać, jak głębokiej, wręcz chorobliwej - obejmującej i ciało i ducha - deformacji może ulec człowiek opętany przez ideologie, wierny jej założeniom i konsekwentny w jej realizacji aż do samobójstwa włącznie.

W tej fascynującej opowieści o starożytnej Grecji, Thomas R. Martin ponownie tchnął życie w tę antyczną cywilizację. W barwny sposób opisuje jej dzieje, zaczynając od początków w epoce kamiennej, poprzez czasy wojen perskich i imperium ateńskiego, aż po podboje Aleksandra Wielkiego. 

Nacjonalizm ukraiński stworzył osobliwą religię, pseudo-chrześcijaństwo, przewrotną mistyfikację chrześcijaństwa, swoistą szatańską jego wersję, w której naród jest ważniejszy od Boga. I dał temu narodowi prawo zdobywać sobie miejsce pod słońcem wszelkimi środkami, za każdą cenę, nawet w razie potrzeby eliminując inne nacje. Przedstawione w tej książce słowa błogosławionego ukraińskiego biskupa ze Stanisławowa, męczennika z czasów stalinowskiego terroru, są przestrogą dla nas wszystkich. 

Otwarte pozostaje także pytanie o rolę Hitlera w historii. Jedni głoszą, że ponosi on wyłączną winę za to, co się stało, że to on, dzięki swoim wyjątkowym, wprost demonicznym zdolnościom, uwiódł Niemców i prowadząc ich do wielkości, przywiódł do zguby. Inni uznają, iż był tylko elementem pewnej gospodarczo-społecznej struktury...

W roku 1212, według niemieckich kronikarzy z XIII wieku, miała miejsce krucjata dziecięca. Nie była to żadna wyprawa wojenna ciężkozbrojnych rycerzy, ale wyprawa‑pielgrzymka dzieci, która wyszła z Francji, Nadrenii i Niderlandów. Czy to była wyprawa dzieci, czy tylko biedoty, zdziesiątkowana w czasie wędrówki przez głód i choroby, dokładnie nie wiadomo. 

Bez obawy o przesadę można powiedzieć, że dziennik Iwana Czystjakowa ma w literaturze miejsce w jednym szeregu z takimi utworami, jak Opowiadania kołymskie W. Szałamowa, "Archipelag GUŁAG", A. Sołżenicyna, czy "Inny świat" G. Herlinga-Grudzińskiego.

Wciągnięcie Polski do koalicji nie wystarczy Brytyjczykom, którzy będą działać na rzecz pozyskania Rosji. Ta pozostanie początkowo na uboczu konfliktu, korzystając być może z okazji do zagarnięcia państw bałtyckich. Stany Zjednoczone wejdą do wojny w jej trzecim lub czwartym roku. Dla Polski konflikt będzie ciężki, przyjdzie okupacja niemiecka i sowiecka, a na koniec kosztem wyczerpanego państwa wynagrodzony zostanie właściwy zwycięzca - Związek Sowiecki, któremu Zachód odda polskie Kresy. Studnicki przewidywał nawet, że generał Sikorski, za swą profrancuską postawę, dzięki protekcji Paryża zostanie w czasie wojny naczelnym wodzem. 

Tych przestróg i przewidywań nikt nie miał już jednak okazji przeczytać. Cały nakład ostatniej książki Studnickiego został bowiem skonfiskowany 21 czerwca 1939 roku. 

Jan Sadkiewicz

Tom zawierający analizy faszyzmu i komunizmu autorstwa związanego z Uniwersytetem Jagiellońskim historyka doktryn politycznych i prawnych, prawnika i konstytucjonalisty (żyjącego w latach 1925-1983), wśród nich wydaną w 1983 r. w drugim obiegu głośną pracę O granicach reformowalności systemu komunistycznego, zawierającą analizę wydarzeń 1981 r., studia relacji władza-społeczeństwo w systemie komunistycznym, genezy i skutków komunistycznego antydemokratyzmu oraz związku ideologii z polityką, a także porównanie komunizmu i faszyzmu.

Ten znakomity przewodnik po średniowiecznych finansach opowiada zarazem o losach ludzi związanych z tą dziedziną, o mennicach, kopalniach kruszcu, lichwie, pierwszych bankach i handlu dalekomorskim, co stanowi walor sam w sobie tej książki, nawet jeśli wynik badania okazuje się negatywny: nie ma w średniowieczu myśli ekonomicznej, a gospodarka – z braku globalnych rynków – występuje jeszcze w formie prekapitalistycznej.