Ewa Kurek

"To niesłychane, że propaganda III RP sprawiła, że Polacy jako jedyni spośród narodów Europy biorą na siebie realną odpowiedzialność za dokonaną przez Niemców zagładę Żydów. To niesłychane, że władze III RP blokują w tym samym czasie wszelkie badania i publikacje historyczne dotyczące udziału Żydów w zagładzie własnego narodu oraz wszelkie badania i publikacje historyczne zbrodni żydowski popełnionych na Polakach". - dr Ewa Kurek.

Bohaterka książki, Maria Byrska z domu Wilczewska, w kwietniu 1940 roku wraz z rocznym synem została przez Sowietów wywieziona do Kazachstanu. Uciekła. Wspomagana bezinteresowną ludzką dobrocią, już w końcu 1940 roku powróciła do Polski. Książka napisana jest na podstawie relacji bohaterki, nagranej na taśmie magnetofonowej.

Historycy II wojny światowej piszą przede wszystkim o obozach, walkach, śmierci. W centrum zaś uwagi Ewy Kurek, historyka i publicysty, jest wojenne dobro. Książka Żydzi, Polacy czy po prostu ludzie to zapis osobistych doświadczeń i próba zrozumienia tego wszystkiego, co łączy i dzieli skazanych na siebie przez wieki Polaków i Żydów, których rozdzieliło morze cierpień, morze łez i po obu stronach miliony grobów, jakie na polskich ziemiach zostawiła druga wojna. To zapis doświadczeń historyka, który po ludzku doświadcza ludzkie losy po to, by jeszcze raz stwierdzić, że to co człowieka stanowi, to przede wszystkim dobro i miłość bliźniego. Wartości — fundamenty pomostów między narodami wtedy, gdy wszystko inne leży w gruzach.

Jakie są czynniki, które od wieków warunkują myślenie Rosjan. Jakie są wnioski z porównania chrześcijaństwa zachodniego z prawosławiem? Czym jest zjawisko przebóstwienia, kluczowe dla zrozumienia mentalności Rosjan? Odpowiedzi na te wszystkie pytania w książce dr Ewy Kurek.

Tytułowy znak zapytania „Rosji rozumem nie pojmiesz?” sugeruje możliwość zgłębienia tematu uwieńczonego zrozumieniem Rosji. „Da się pojąć, tylko to jest straszne” – pisze dr Kurek. Wskazując na antidotum przeciw rosyjskiej imperialnej irracjonalności, Kurek mówi, że jedyną siłą jakiej boi się Putin jest jedność i solidarność narodów I Rzeczpospolitej oraz rządów mocnej ręki.
Dr Ewa Kurek prezentuje szkicowe pojęcie o Rosji.

Mity, przeinaczenia i manipulacje prawdą, które przenosiły ciężar odpowiedzialności za zagładę europejskich Żydów na Polaków, płynęły nie tyle ze strony Niemców, ile ze strony Żydów - pisze autorka tłumacząc dlaczego podjęła studia nad stosunkami polsko - żydowskimi. Dr Ewa Kurek opierając się wyłącznie na źródłach żydowskich odpowiada, jak do tego doszło, że w chwili wybuchu II wojny światowej los Polski i Polaków nie interesował obywateli polskich żydowskiego pochodzenia.

Książka jest pierwszym i jak dotąd najpełniejszym opracowaniem humanitarnej działalności polskich zakonnic podczas hitlerowskiej okupacji. Spontanicznie dawały schronienie żydowskim dzieciom w klasztorach, a także prowadzonych przez siebie szkołach i ochronkach.

Jest to esencja doktoratu Ewy Kurek, która w swej pracy badawczej zajmuje się historią drugiej wojny światowej, w tym w znacznej części problematyką stosunków polsko-żydowskich. Pozycja opatrzona jest wstępem, który do jej amerykańskiego wydania napisał prof. Jan Karski.