Edward Dubanowicz - Ku stałemu ustrojowi państwa polskiego

Wybór pism jednego z najważniejszych uczestników debaty konstytucyjnej w II RP, odgrywającego bardzo dużą rolę w pracach nad konstytucją marcową i w późniejszych dyskusjach o jej funkcjonowaniu, a także o konstytucji kwietniowej. To ważny głos w sporach o pożądany model polskiego parlamentaryzmu oraz podstawy i zakres władzy wykonawczej – sporach, których znaczenie daleko wykraczało poza ramy debaty akademickiej czy eksperckiej, miało bowiem wielki wpływ na kształt odbudowanego państwa i jego zdolność do radzenia sobie z wyzwaniami, przed którymi stanęło.

Edward Dubanowicz (1881-1943) - Urodził się 6 stycznia 1881 r. w Jaszczwi. Studiował na Uniwersytecie Lwowskim. W młodości związał się z ruchem narodowym: był członkiem "Zetu", Ligi Narodowej i Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. Przez niespełna rok (1906-1907) zajmował stanowisko sekretarza redakcji największego organu prasowego Narodowej Demokracji w zaborze austriackim - dziennika „Słowo Polskie”. W 1909 r. zdecydował się na zerwanie z ruchem endeckim. Zbliżył się wówczas do konserwatywnych "podolaków". W czasie I wojny światowej ponownie związał się z endekami. W latach 1919-1927 zasiadał w Sejmie RP, uczestnicząc aktywnie w kolejnych rozłamach i przetasowaniach politycznych, z których ostatecznie w 1925 r. wyłoniło się Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe. Stał na czele Komisji Konstytucyjnej Sejmu Ustawodawczego, będąc głównym referentem ustawy o konstytucji (1920-1921). W 1926 r. po zamachu majowym jego rola w życiu publicznym znacznie się zmniejszyła. Wstąpił do utworzonego przez endeków w październiku 1928 r. Stronnictwa Narodowego i zajął miejsce w jego władzach - w 1935 r. został wykluczony z szeregów tej partii. Jego wieloletnia kariera akademicka w roli wykładowcy Uniwersytetu Lwowskiego zakończyła się, gdy sanacyjny minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, pułkownik Wacław Jędrzejewicz, w roku akademickim 1933/1934 zlikwidował ponad pięćdziesiąt katedr uniwersyteckich, zajmowanych przez krytyków obozu rządzącego - Dubanowicz przeszedł wówczas na przymusową emeryturę. W 1940 r. został deportowany ze Lwowa przez władze radzieckie do Kazachstanu. Zwolniono go w 1941 r. po podpisaniu układu Sikorski-Majski. Przez kilkanaście miesięcy pełnił funkcję delegata Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej na obwód ajaguski. Gdy został z niej zwolniony, udał się do Londynu, gdzie podjął pracę dla Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Tam zmarł 18 października 1943 r. w Londynie. W dziejach polskiej myśli politycznej zapisał się jako autor bardzo ważnych dla debaty konstytucyjnej w II RP prac, m.in. "Rewizja konstytucji" (1926) i "Ku stałemu ustrojowi Państwa Polskiego" (1936).