Grzegorz Rąkowski - Kresowe rezydencje. Województwo nowogródzkie

Dwutomowa praca profesor Anny Pawełczyńskiej wprowadza czytelnika w nieistniejący już świat XIX-wiecznych polskich dworów i dworków niegdyś rozsianych na dalekich wschodnich rubieżach - Podola, Wołynia i Ukrainy (część „Testament Prababki”).

Piękna pod każdym względem powieść przedstawia losy Polaków pod zaborem rosyjskim na Wileńszczyźnie od upadku Powstania Styczniowego aż do życia w wolnej Polsce po odzyskaniu niepodległości.

Książka zawiera opis losów Józefa Olsiewicza (1870-1936), zaś równocześnie, na tle jego perypetii życiowych, ukazana jest panorama życia Polaków od czasów popowstaniowych aż po Wielki Kryzys lat 30. XX wieku, z takimi zjawiskami owego czasu, jak: emigracja Polaków za ocean, walka o katolickość, odzyskanie niepodległości, wreszcie pobożność, zwyczaje i - codzienne życie. Dodatkowo, książka dokładnie oddaje topografię Wileńszczyzny przełomu XIX i XX wieku. Pisząc o życiu prostych ludzi, autorka opisała wytrwałą i nieugiętą walkę Narodu Polskiego o wolność i niepodległość. Całą książkę i losy jej bohatera przenika duch, który można podsumować słowami, będącymi wyznaniem wiary naszych ówczesnych Rodaków: "Bóg, Honor, Ojczyzna".

Bez wątpienia w sytuacji recenzowanej książki mamy do czynienia z ważną publikacją w sposób uargumentowany, klarowny, zwarty i interesujący pokazującą sine ira et studio założenia myśli narodowej wobec sprawy Kresów, a w szerszym kontekście odnosząca się także do założeń i racji polskiej polityki wschodniej. Można się spodziewać, że publikacja tej monografii stanie się „odtrutką” na funkcjonujące dogmaty związane z Kresami i relacjami Polski ze wschodnimi sąsiadami konsekwentnie niszczące zasady racjonalności, uczciwości i godzące w polską rację stanu, a w konsekwencji w ład i bezpieczeństwo naszego regionu.

Prof. Włodzimierz Osadczy