Jordan B. Peterson - Mapy sensu: Architektura przekonań

Mapy sensu traktują o najgłębszym poziomie ludzkiej psychiki. Są wezwaniem do nowego sposobu istnienia, a jednocześnie do pojednania się z przeszłością. Na każdym człowieku spoczywa odpowiedzialność uratowania swojego ojca z zaświatów. To najstarsza opowieść ludzkości. Bez tego mamy tylko chaos. Mapy sensu łączą neuropsychologię ze starożytną mitologią, od Mezopotamii przez Egipt i Judaizm po chrześcijaństwo, jak również taoizm oraz inne systemy wierzeń. Silny wpływ na tę książkę miała myśl Carla Junga oraz jego ucznia, Ericha Neumanna, jak również Freuda, Rogersa, a także innych wielkich XX-wiecznych psychologów-myślicieli.

Mapy sensu są wezwaniem do religijnego przebudzenia dla współczesnego umysłu. Jordan Peterson wyjaśnia w nich, jak udało mu się dojść do właściwej i głębszej alternatywy dla ideologicznego opętania – zarówno prawicowego, jak i lewicowego – oraz szaleństwa, do jakiego takie opętanie prowadzi. Prace nad tą książką odcisnęły swoje piętno na jego zdrowiu i, chwilami, poczytalności. Opowiada ona o okropieństwach Auschwitz i stalinowskich koszmarach, oraz o złu, jakie wiecznie czai się w ludzkiej duszy.

Renata Sigrist – tłumaczka książki

Mapy sensu zacząłem pisać w roku 1985. Byłem bardzo przygnębiony trwającą wówczas Zimną Wojną – prowadzonym nadludzkimi wysiłkami wyścigiem zbrojeń, okropnym konfliktem ideologicznym rozgrywającym się na światowej scenie. Inne aspekty politycznych i społecznych zachowań oraz koncepcji wydawały mi się równie dziwaczne i niepokojące. Nie potrafiłem pojąć sił, które motywowały nazistów, stalinistów, czy czerwonych khmerów. Nie mogłem zrozumieć ludzkiej skłonności do przemocy motywowanej wyznawanymi przekonaniami. Śniłem przerażające, powracające koszmary o potencjalnej destrukcji naszej planety. Postanowiłem więc poświęcić się próbom wyleczenia mojej ignorancji. Próby te kontynuuję od tamtej chwili – podczas mojego doktoratu na Uniwersytecie McGilla, czy pracy naukowej na Harwardzie i Uniwersytecie w Toronto.

Nie miałem pojęcia gdzie zaprowadzą mnie moje poszukiwania. Przez następne półtorej dekady udało mi się zrozumieć wiele spraw, które wcześniej były przede mną całkowicie ukryte – spraw, które w głupocie swojej młodości odrzuciłem, jako rzekomo bezwartościowe. Dotarło do mnie, że ideologie posiadały pewną strukturę narracyjną – że były opowieściami – oraz że stabilność emocjonalna jednostek zależy od spójności wyznawanych przez nie opowieści. Zrozumiałem, że opowieści miały także religijną podbudowę (lub innymi słowy, że dobrze skonstruowane opowieści tak silnie przemawiają do odbiorców, że wywołują wokół siebie coś na kształt zachowań i postaw religijnych). I wreszcie pojąłem, że świat który opowieści przedstawiają nie jest światem obiektywnym, tylko światem wartości – a to przede wszystkim w tym drugim świecie żyjemy.

Wszystko to może wydawać się dalekie od pierwotnego problemu, który mnie trapił – ale to tylko pozory. Dowiedziałem się co doprowadza do stworzenia tyranii, i jak atrakcyjne może być uczestnictwo w tym procesie. Pojąłem przed czym bronią nas nasze opowieści, i dlaczego jesteśmy gotowi zrobić wszystko, by zachować ich stabilność. Dziś już rozumiem, w jakim sensie nasze religijne mitologie są prawdziwe, oraz dlaczego zawarta w nich prawda nakłada na jednostkę odpowiedzialność o przygniatającym ciężarze. Wiem już, dlaczego odrzucenie tej odpowiedzialności gwarantuje, że chaos objawi swoje demoniczne oblicze, oraz dlaczego ludzie, którzy uchylają się od realizowania swojego potencjału, nieustannie i wszędzie wypatrują okazji do zemsty. Ostatecznie dowiedziałem się więc tego, co chciałem wiedzieć – przynajmniej na tyle, by moje koszmary ustąpiły.

Mam nadzieję, że upowszechnienie tej wiedzy pomoże tym, którzy ją posiądą, obronić się przed siłami ideologicznego opętania, oraz że przyczyni się to w jakimś, choćby i niewielkim stopniu, do ustanowienia długotrwałego i świadomego pokoju na świecie.

Jordan B. Peterson

O Jordanie Petersonie:
 
Jordan Peterson jest profesorem na Uniwersytecie w Toronto, psychologiem klinicznym i autorem wydanej w styczniu 2018 roku, i przetłumaczonej na kilkadziesiąt języków, książki 12 życiowych zasad. Antidotum na chaos oraz wydanej w marcu 2021 roku Beyond Order: 12 More Rules for Life. Jego, dzisiaj uznawana za klasyk, książka Mapy sensu: Architektura przekonań prezentuje przełomowe podejście do psychologii religii, a ponad sto innych prac naukowych, które wydał wraz ze swoimi współpracownikami i studentami znacznie unowocześniło obecne rozumienie koncepcji kreatywności i osobowości. Pracując jako profesor na Uniwersytecie Harvarda został nominowany do prestiżowej nagrody Levinson Teaching Prize, a przez studentów Uniwersytetu Toronto uważany był za jednego z trzech wykładowców, którzy naprawdę potrafią odmienić życie. Jego wykłady dotyczące mitologii i psychologii zostały przekształcone w popularną serię telewizyjną emitowaną w kanadyjskiej stacji TVOntario.

Na kanale YouTube Jordana Petersona można obejrzeć jego wykłady, zarówno uniwersyteckie, jak i publiczne (między innymi popularną serię o Biblii), a także jego odpowiedzi na spory polityczne, na co dzień skłócające nas ze sobą oraz wywiady ze sławnymi osobami. Do marca 2021 roku kanał profesora, na którym opublikowano setki nagrań, posiadał 3,5 mln subskrybentów i 210 mln wyświetleń.

Prof. Peterson wraz ze współpracownikami opracował również dwa kursy online, które mają za zadanie pomóc ludziom zrozumieć ich osobowość i zmienić ich życia na lepsze. Nowszy z nich, Understand Myself, przedstawia uczestnikom szczegółowe informacje dotyczące ich osobowości w oparciu o model Wielkiej Piątki. Jego pierwszy kurs, Self Authoring Suite, skupiający się na autoanalizie, pomógł już setkom tysięcy osób stawić czoło swoim problemom z przeszłości, radzić sobie z negatywnymi cechami charakteru, pielęgnować te cnotliwe oraz polepszyć swoją perspektywę przyszłości. 

Jordan Peterson wystąpił w wielu popularnych programach i podcastach, takich jak BBC News, Channel 4, Fox News, Joe Rogan Experience, The Rubin Report, H3H3, The Dr. Oz Show, i w wielu innych. Podczas swojej trasy wykładowej po świecie odwiedził ponad 150 miast w kilkunastu krajach i przyciągnął na swoje wydarzenia setki tysięcy widzów.