Roman Dmowski - Wobec rodzących się totalitaryzmów

Jakie interesy kierują polityką Wielkiej Brytanii? Dlaczego angielscy kapitaliści nie zawsze są sprzymierzeńcami rządu londyńskiego? Dlaczego każdy rząd na Downing Street musi się liczyć z London City? Jak dużą rolę w polityce angielskiej odgrywa masoneria? Czy relacje ze Stanami Zjednoczonymi mają charakter współzawodnictwa czy współpracy? Jak imperium brytyjskie wykorzystywało dla własnych interesów kolejno Polskę, Rosję, Prusy, Cesarstwo Niemieckie i jak potrafiło skłócać inne narody dla własnych korzyści? O wszystkich tych kwestiach pisał niemal 100 lat temu Roman Dmowski. Jak się okazuje, mimo upływu niemal millenium od napisania analizy, nic nie straciła ze swej spostrzegawczości i trafności oceny.

Tekst powstał w 1893 r., a jednak w zdumiewająco dużym stopniu zachował do dzisiaj swoją aktualność. Dmowski odpowiada w nim na proste, zdawałoby się, pytanie, czym jest patriotyzm polski i jaka powinna być polityka polska, a także dlaczego taktyka stronnictw ugodowych, socjalistów i zwolenników trójprzymierza nie może przynieść Polsce wolności.

Myśli nowoczesnego Polaka są arcydziełem polskiej myśli politycznej. To najważniejsze z dzieł politycznych Dmowskiego, oprócz pogłębionej oceny sytuacji politycznej Polski oraz charakteru narodowego Polaków, zawiera podstawową wykładnię zasad, jakimi powinien kierować się ruch narodowy i cały naród w dążeniu do odzyskania i zachowania państwowej suwerenności i tożsamości narodowej. 

Roman Dmowski należy bezsprzecznie do kręgu najwybitniejszych polityków polskich XX wieku. Kształtował losy Polski wraz z takimi osobistościami, jak: Wincenty Witos, Ignacy Paderewski czy Władysław Sikorski, ale też jak jego przeciwnik polityczny — Józef Piłsudski. Był przede wszystkim twórcą obozu narodowo-demokratycznego, kreatorem myśli politycznej, społecznej i idei narodu, czemu wyraz dał w ponadczasowych zebranych w tej książce pismach: Myśli nowoczesnego Polaka, Polityka polska i odbudowanie państwa oraz Kościół, naród i państwo.

Wydana w 1927 roku rozprawa Kościół, naród i państwo w znacznym stopniu przyczyniła się do odrodzenia religijnego wielu pokoleń Polaków. W swoim głównym zarysie dzieło Dmowskiego pozostaje nadal aktualne w sytuacji, gdy po kilkudziesięciu latach Polska odzyskuje suwerenność, a naród polski swoją tożsamość. W tym przełomowym dla naszego kraju okresie, gdy decyduje się kształt ustrojowy państwa, gdy rozstrzyga się jakie miejsce zajmie w nim Kościół Katolicki, a jednocześnie musiał długo czekać na ratyfikację podpisany kilka lat temu konkordat, rozprawa Dmowskiego zachęca do głębszej refleksji.

Autor zanalizował przyczyny kryzysu gospodarczego, zapoczątkowanego na giełdzie nowojorskiej w 1929 roku, który wówczas wstrząsnął gospodarką światową. Przedstawił również zmiany gospodarcze i polityczne, spowodowane tym kryzysem w Polsce i na świecie. Ukazał działalność ruchów narodowych w najbardziej rozwiniętych krajach świata oraz rolę masonerii w gospodarce światowej i w polityce. Większość zdefiniowanych przez Romana Dmowskiego mechanizmów działań politycznych ma ponadczasowy charakter i może posłużyć do rozpoznania obecnej sytuacji społecznej, gospodarczej i politycznej.