Tomasz Sikorski - Żelazny krok zdyscyplinowanych szeregów...

Oblicze ideowo-polityczne środowiska "Zaczynu" (1936-1939). Studium z dziejów myśli politycznej piłsudczyków.

Dzieje obozu piłsudczykowskiego od lat cieszą się wśród historyków niesłabnącym zainteresowaniem. Możemy nawet zauważyć pewną modę, ukierunkowaną na badanie biografii Józefa Piłsudskiego, mniej lub bardziej znanych piłsudczyków, działalności i myśli politycznej poszczególnych środowisk szerokiego i wewnętrznie zróżnicowanego obozu piłsudczykowskiego. Książka Sikorskiego dotyka jednak tematyki w polskiej historiografii współczesnej prawie nieznanej. Autor podjął się szczegółowej, momentami drobiazgowej analizy myśli politycznej mało znanej, ale wpływowej w obozie rządzącym po śmierci Piłsudskiego grupy „Zaczynu”.

Na początku lat 30. wielu późniejszych członków „Zaczynu” zgromadziło się wokół nieco tajemniczego (zorganizowanego na wzór lóż wolnomularskich) Zakonu Dobra i Honoru Polski. Wówczas ideowymi patronami środowiska byli: Walery Sławek i Adam Skwarczyński – niepoprawni romantycy i idealiści, którzy później nie odegrali już tak znaczącej roli. Chodziło o stworzenie prężnie działającego, silnego środowiska, które wypracowałoby własny program polityczny, który – jak sądzono – stałby się programem obozu rządzącego. „Zaczyn” zaproponował dość oryginalną koncepcję „polskiego państwa totalnego”, w myśl po wielokroć powtarzanej zasady: „Nie Polska dla Polaków, ale Polacy dla Polski”. Pamiętać należy przy tym, że ten program „centrowego totalizmu” o nacjonalistycznym obliczu niewiele miał wspólnego z faszyzmem, a jeszcze mniej z nazizmem, choć, o czym Autor pisze, pewne „fascynacje” i tego typu ideowe intuicje na łamach „Zaczynu” się pojawiały.