LTW

Książkę tworzą dwie wzruszające i tchnące najczystszym patriotyzmem opowieści o małych mieszkańcach miasta, przez stulecia uważanego za ostoję polskości na kresach dawnej Rzeczypospolitej. 

Leon Wasilewski – socjalista, pierwszy minister spraw zagranicznych odrodzonej Polski, należał bez wątpienia do ważnych postaci historii Polski ostatniej dekady XIX i pierwszych dziesięcioleci XX w. 

Każdy z listów, składających się na tę książkę, stanowi relację z pewnego etapu podróży autora i jego żony po Afryce. Mają oni okazję obserwować czarne plemiona, dziewiczą jeszcze wtedy przyrodę i mozolny postęp cywilizacyjny.

Tematyka Kresów Wschodnich, zarówno w okresie II Rzeczypospolitej, jak i podczas sowieckiej, a następnie niemieckiej okupacji, wciąż nie przestaje budzić emocji i zachęcać do prowadzenia badań naukowych. 

Były gdzieś wśród bezkresów Azji, opanowanych przez terror NKWD, polskie dzieci, osierocone bądź oderwane od rodzin. Błąkały się głodne i chore, podróżowały w zamkniętych na głucho bydlęcych wagonach lub po prostu szły, brnąc w śniegu i błocie.

Rosyjska rewolucja bolszewicka z 1917 roku otworzyła komunizmowi drogę do Europy. Na obszarach dawnego cesarstwa komuniści oparli swoją władzę na krwawym terrorze, bezprawiu, prześladowaniu religii. Mocarstwa europejskie z powodu wzajemnej nieufności i chęci eksploatowania wyjątkowych bogactw Rosji, nie skoordynowały w samym początku wspólnych wysiłków dla zniszczenia tego ogólnego niebezpieczeństwa. 

Ogłoszone tu utwory pozwalają lepiej poznać i zrozumieć Skiwskiego, zwłaszcza jego postawę w czasie II wojny. Obraz okupowanej Warszawy, jej martyrologii, ale także codzienności, krytyczne portrety cynicznych lub lekkomyślnych konspiratorów, spekulantów, ex-ziemian handlujących mieniem pożydowskim, bezmyślnych, ale i okrutnych Niemców, wspieranych przez jeszcze bardziej okrutnych Rosjan pozostających na ich służbie, wszystko razem składa się na ciekawy, może osobliwy obraz lat 1939–1945.

Książka opowiada o 442 dniach z życia Józefa Piłsudskiego, które pod koniec I wojny światowej spędził internowany w magdeburskiej twierdzy, a także o losach Domku Magdeburskiego – jednego z ciekawszych miejsc z nim związanych. Odsłania ona interesujący i mniej znany fragment życia przyszłego Marszałka z lat 1917-1918. To historia o wielu pasjonujących wątkach i zwrotach akcji, z których najważniejszym był powrót do Polski i objęcie władzy w kraju. 11 listopada 1918 r., dzień odzyskania naszej niepodległości, to bowiem historia z magdeburskim prologiem.

Autor, śledząc losy oprawców (uczestnictwo w pierwszej wojnie światowej, rewolucji, wojnie domowej, wieloletnia służba w organach Czeka-OGPU-NKWD), rysuje portret ludzi (ale i szerszej wspólnoty) o określonej mentalności, osobowości i światopoglądzie zakotwiczonym w absolutnej wierze w komunizm i nieomylność dyktatora. W efekcie mamy do czynienia z książką objętościowo niedużą, ale interesującą, napisaną z dużym polotem, znawstwem tematu.

Kazachstańskie noce to zbiór opowiadań opisujących prawdziwe wydarzenia – przeżycia Polaków wtrąconych do więzień, wywiezionych do łagrów i zesłanych w głąb Rosji sowieckiej. Autorka opisuje codzienność łagiernej pracy, bezkres stepów, relacje i więzi ludzkie. Mimo formy nowelistycznej treść opowiadań nie jest fikcyjna. Naglerowa czerpała także z własnych doświadczeń – aresztowano ją w 1940 r. za działalność pisarską. W drugiej części tomu znajdują się sprawozdania z jej przesłuchań, którym niezwykle sprawne pióro Naglerowej nadało walor artystyczny, przez co można wpisać je w dział literatury pięknej. Wszystko to jest świadectwem poniewierki i męczeństwa Polaków zesłanych właśnie za to, że byli Polakami.

Sumienie Polski i inne szkice kresowe to zbiór trzydziestu czterech znakomitych, a przy tym mało znanych tekstów Michała Kryspina Pawlikowskiego poświęconych Wilnu, Mińskowi, krajobrazom Białorusi, z humorem opowiadających o młodzieńczych przygodach autora, o jego pasjach myśliwskich, kulinarnych i podróżniczych.

Cadyk to charyzmatyczny przywódca religijny chasydów. Dla współwyznawców stanowił on wzór sprawiedliwości, pokory i pobożności, był uważany za cudotwórcę i otaczany czcią. Taką wybitną jednostkę uczynił Ossendowski bohaterem swej powieści pt. Cadyk ben Beroki.