Feliks Koneczny - Prawa przyrody a ducha

Zapomniany esej wielkiego polskiego historyka i historiozofa, napisany w 1906 roku, stanowi o tym, jak nie tylko warunki geograficzne wpływają na społeczeństwo i jego dziedzictwo materialne, ale przede wszystkim jaki wpływ na wykorzystanie tychże warunków ma dominująca na tym obszarze cywilizacja. Przez pryzmat podróży po różnych ziemiach Polski - od Bałtyku na północy po Tatry na południu, od zachodnich krańców aż po wschodnie Kresy - możemy zobaczyć jak to wyglądało historycznie.

Pod Wiedniem zwalczano cywilizację turańską, której najwybitniejszymi przedstawicielami niegdyś byli Mongołowie „niebiescy” a potem Turcy. Błądzi, kto mniema, jakoby Turcy należeli do cywilizacji arabskiej przez to samo, iż są muzułmanami. W piśmiennictwie arabskim Turek jest przedmiotem wzgardy i nienawiści. Islam jest dwojaki: arabski i turański; są to dwa odrębne kręgi cywilizacyjne.

Pod Wiedniem broniło się chrześcijaństwo, idąc na wojnę prawdziwie religijną. Zastanówmy się nad związkiem tego z kwestią cywilizacji.

Bitwa stoczona w roku 1410 pod Grunwaldem i Stębarkiem przez połączone siły Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego z wojskami Zakonu Krzyżackiego należy do najważniejszych wydarzeń w dziejach Europy. Wiąże się z nią zasadnicza przemiana w układzie sił na kontynencie. Zapoczątkowany został zmierzch imperium utworzonego przez niemieckie zakony rycerskie na południowych i wschodnich wybrzeżach Bałtyku. Jednocześnie rozpoczęła się złota epoka w dziejach Polski i Litwy połączonych pod panowaniem dynastii jagiellońskiej.