Historia myśli politycznej

Zdawałoby się, że co, jak co, ale własność prywatna to rzecz znana i nie wymagająca jakichś głębszych analiz. Kiedy jednak przyjrzeć się problemowi z bliska okaże się szybko, że jest to najbardziej kontrowersyjna idea w dziejach ludzkości. Problemem zainteresował się filozof i ekonomista, Dariusz Jurus, zebrał  materiał dowodowy w sprawie własności prywatnej.

Voegelin kontynuuje w tej książce badania, które podjął we wcześniejszych tomach, doprowadzając narrację do czasów upadku cesarstwa rzymskiego. Można w niej znaleźć także obszerne odwołania do paralelnych fenomenów w kulturach azjatyckich, szczególnie do cywilizacji chińskiej.

Termin liberalizm pochodzi od łac. liberalis — wolny, właściwy człowiekowi wolnemu i odnosi się do ideologii, która promuje hasła wolności, tolerancji i pluralizmu. Określa się nim jednak tak różnorodne zjawiska, że nie jest to termin łatwy do zdefiniowania: „Pojęcie liberalizmu nie jest jednoznaczne, zwłaszcza w odniesieniu do różnych sektorów ludzkiego życia indywidualnego i społecznego.

Praca poświęcona jest konstytucjonalizmowi Rosji i jego współczesnemu funkcjonowaniu w Federacji Rosyjskiej. Przedstawione zostało podłoże historyczne, tj. zarówno próby stworzenia rosyjskiego modelu konstytucyjnego przed rewolucją bolszewicką (okres przed 1905 r. opracował H. Izdebski), jak kształtowanie się monarchii konstytucyjnej, umocnienie oraz dekompozycję "konstytucjonalizmu socjalistycznego" (A. Bosiacki, który przedstawił także zagadnienia współczesnego konstytucjonalizmu Federacji Rosyjskiej).

Publikacja ta jest zarazem swoistym kalendarium, w którym niezwykle skrupulatnie zapisano historię oporu tradycji wobec rewolucji, wierności Bogu zderzonej z wiarołomstwem nawet wobec człowieka. Czytelnika Polskiego zainteresuje niewątpliwie i pobudzi do refleksji kwestia pewnej odmienności losów dwóch - nie tak dawno jeszcze - arcy-katolickich narodów Europy: hiszpańskiego, któremu też poświęcona jest ta książka, i polskiego. Wydaje się, że narracja autora pozwala zrozumieć polskiemu czytelnikowi, dlaczego dla karlistów, tradycjonalistów hiszpańskich tak ważny był król, podczas gdy w tradycyjnej Polsce raczej prawo do uczestniczenia w jego elekcji; dlaczego dla Hiszpanów wiara katolicka i wierność jej była i jest zasadniczym powodem usprawiedliwiającym oddanie życia, a dlaczego w przypadku niegdysiejszych Polaków wiara była mniej istotna niż wolność Ojczyzny; dlaczego wreszcie obie te nacje zarówno ceniły sobie i były gotowe oddać życie w obronie realnych wolności i swobód broniąc ich przede wszystkim przed uroszczeniami własnej władzy - króla z urodzenia lub z wyboru.

Idąc od starożytnej filozofii śmierci do współczesnej śmierci filozofii, autor raz jeszcze rozważa historię, która nie łudzi nadzieją stojącego za rogiem happy endu. Zamknięci w pułapce języka i czasu musimy podjąć trud myślenia od początku – wziąć do rąk Fedona, wejść do celi Boecjusza, rozsupłać dystynkcje scholastyków, posłuchać współczesnych.

Skromna objętościowo, ale ważna broszurka Jędrzeja Giertycha przybliża Polakom to czym był, jest i będzie Ruch Narodowy w Polsce. Autor pokazuje jak rodziła się nowoczesna idea narodowa, gdzie tkwią jej korzenie, pisze o osiągnięciach narodowców w dziele odbudowy Państwa Polskiego po I wojnie światowej. Pisze także o tragedii Narodu po 1945 r. Broszurę należy traktować jako przewodnik po najnowszej historii Ruchu Narodowego i najnowszej historii Polski.

Był pierwszym teoretykiem republikanizmu w dzisiejszym sensie. Dwa traktaty… są pod tym względem dziełem kanonicznym, a dla każdego politologa wprost obowiązkowym. Zainspirowały m.in. Deklarację Niepodległości i Konstytucję USA. To właśnie wtedy Locke stał się klasykiem idei nowoczesnej państwowości.

Reprint wydania z roku 1906.

W tej książce wyraża dobitnie pogląd, że badania historyczne mają wielkie znaczenie – nie tylko w wymiarze czysto poznawczym, lecz również ze względu na zrozumienie bieżących i przyszłych zdarzeń polityczno-gospodarczych. [...]
Mises docenia znaczenie historii, ale poddaje krytyce niektóre sposoby uprawiania tej nauki: scjentyzm, historyzm i historycyzm. Uważa je za bardzo niebezpieczne punkty zapalne na styku historii i teorii. Wyjaśnienie jego stanowiska jest głównym tematem tej książki.

Przez długi okres PRL niewiele się pisało o międzywojennym ruchu konserwatywnym, a jeśli już, to opowieść o nim była skażona ideologicznie. Pisano o konserwatystach, akcentując ich przywiązanie do tzw. minionej epoki, niechęć do reform, egoizm klasowy, a przede wszystkim podkreślano ich zupełnie marginalne miejsce na polskiej scenie politycznej itp.

„Jeśli pragniemy zrozumieć współczesną zachodnią myśl polityczną, zmuszeni jesteśmy sięgać do refleksji siedemnasto- i osiemnastowiecznej, w której zakorzenione są nasze kategorie i koncepcje. Dzięki Maciejowi Zakrzewskiemu otrzymujemy monografię prezentującą istotną część tej refleksji, prowadzonej przez Bolingbroke’a w pierwszej połowie XVIII stulecia, a znajdowanej pomiędzy tendencją konserwatywną (zwykle datowaną później) i liberalną. Autor pierwszej polskiej pracy poświęconej refleksji angielskiego torysa rzetelnie mierzy się z ujęciami dominującymi w literaturze światowej, ukazując tę refleksję nie tylko w planie myśli politycznej, ale też w jej założeniach filozoficznych, dając interesujący przegląd wciąż aktualnych kategorii i koncepcji”.

prof. dr hab. Bogdan Szlachta