Magna Polonia

Napisana w 1919 roku przez Paula Banga, pod pseudonimem Wilhelm Meister, Księga win Judy nie jest dla polskiego czytelnika lekturą łatwą, a to z kilku powodów. Została napisana przez Niemca i dla Niemców, w określonych realiach historycznych, tuż po klęsce wojennej i upokorzeniu Niemiec przez traktat pokojowy. Nie brakuje w niej typowo niemieckiego poczucia wyższości, chociaż dużo częściej czytamy o wielkim upokorzeniu i głupocie narodu niemieckiego. Przywoływane autorytety dla Polaka są często obce i nierzadko wręcz stojące w sprzeczności z naszym interesem narodowym i religią.

Teodor Jeske-Choiński wspiął się na intelektualne wyżyny, aby pomóc Czytelnikowi poznać psychologię narodu żydowskiego, który jest – według autora – zastygły i stężały w swoim „wybraństwie”. Psychologia ta jest zupełnie odmienną od tej, którą zna przeciętny zjadacz polskiego chleba, podobnie jak separatyzm, dążenia i przeświadczenie o wyjątkowości własnego narodu i pogarda dla obcych.

Teodor Jeske-Choiński, pisarz skazany przez komunistów na zapomnienie, kreśli w swojej powieści utopijną wizję Warszawy i Polski po zwycięstwie "czerwonych".

Teodor Jeske-Choiński po mistrzowsku kreśli obraz starożytnego Rzymu za panowania cesarza Marka Aureliusza i Lucjusza Werusa. Rzymu, którego świetność widoczna jest już tylko w architekturze pustych świątyń, w monumentalności pomników i w opowieściach o czynach przodków.

W tych niespokojnych czasach, targanych namiętnościami dorobkiewiczów i hedonizmem patrycjuszy, buntami barbarzyńców, plagami głodu i dżumy, przyszło żyć Publiuszowi Kwintyliuszowi Warusowi, patrycjuszowi “Drewnianego Rzymu”, dla którego jedyną powinnością jest służba ojczyźnie. Przyszło również żyć Mucji Kornelii, która, tak jak Publiusz, z nie przystaje do swych czasów… Bohaterowie ci nie zdają sobie sprawy, na jak wielką próbę zostanie wystawiona rodząca się między nimi miłość.

“Więc cóż ma uczynić chrześcijanin-katolik, jeśli jakaś cząsteczka Kościoła oderwie się od wspólności powszechnej wiary? Nic innego, jeno przełoży zdrowie całego ciała nad członek zakaźny i zepsuty. Jak ma postąpić, jeśliby jakaś nowa zaraza już nie cząstkę tylko, lecz cały naraz Kościół usiłowała zakazić? Wtedy całym sercem przylgnąć winien do starożytności: tej już chyba żadna nowość nie zdoła podstępnie podejść.

Jeżeli chcesz umieć znosić cierpliwie przeciwności i troski doczesnego życia, bądź pobożnym; jeżeli pragniesz mieć siłę do zwalczenia nieprzyjaciela duszy i natarczywości ducha, pokochaj modlitwę; jeżeli chcesz umartwić wolę własną z jej skłonnościami i pożądliwościami, pokochaj modlitwę....

Niniejsza książeczka jest wyjątkiem z pism św. Franciszka Salezego. Dostosowana jest do potrzeb każdej świeckiej osoby, czy ona jest uczoną, czy prostaczkiem; słowem, dla każdego stanu i wieku podaje w niewielu wyrazach rady świętego Biskupa, ucząc w sposób przystępny tego, czego każdemu potrzeba, aby żył prawdziwie po chrześcijańsku.

Niektórzy żądali ode mnie, abym napisał książkę o rozmyślaniach nad prawdami odwiecznymi dla dusz, ku ich lepszemu w nich ugruntowaniu i ku ich postępowi w życiu duchowym. Inni znowu prosili mnie, abym przygotował zbiór przedmiotów i treści, mogących być pożytecznymi dla nauczania podczas misji i podczas rekolekcji duchowych. Aby nie powiększać pracy i kosztów, uważałem za stosowne opracować dzieło niniejsze, aby tak pierwszemu, jak i drugiemu żądaniu służyć mogło.

Stefania Laudyn-Chrzanowska to kolejna postać wymazana całkowicie z pamięci powojennych pokoleń Polaków. Książki autorki wciągnięte były na cenzorski indeks PRL (w 1951 roku), a “Sprawa światowa” bojkotowana przez licznych księgarzy w USA. Trzeba bowiem wiedzieć, że dzieło, które trzymacie Państwo w rękach, było jedną z nielicznych prac ideologicznych na temat stosunków polsko-żydowskich — a na pewno jedyną, napisaną ręką kobiety i przetłumaczoną na język angielski. 

„Życie wśród pisarzy, agentów i intryg” to książka dokumentalna. Opowiada o długoletnim inwigilowaniu i prześladowaniu autora przez Służbę Bezpieczeństwa i jej rozliczne siatki agenturalne. Srokowski w 1968 r. wraz młodzieżą szkolną, której był nauczycielem, wyszedł na ulice Legnicy, by protestować przeciwko komunistycznej indoktrynacji. Od tego czasu zaczęły się prześladowania pisarza. Kolejne dziesięciolecia dramatycznie odcisnęły się na jego psychice i działalności twórczej.

Stanisław Srokowski ceniony jest głównie za ekspresyjny styl, wstrząsające opowiadania i powieści kresowe. Motywy z jego książek i wyznań złożyły się na wybitny film Wojciecha Smarzowskiego, „Wołyń”. Obecnie pisarz wrócił do poezji. I to w zaskakujący sposób. Związany z awangardą literacką XX w., jawi się w tym zbiorze, jako wysublimowany erudyta tradycyjnych wierszy klasycznych.

W nowej książce poetyckiej Ciemne wzgórza Arkadii strofy Srokowskiego wiele mówią o bólu, cierpieniu i zdradzie, o lęku, miłości i zagładzie, o wygnaniu, obcości i samotności, a przede wszystkim o naturze zła i człowieczej rozpaczy. Odsłania się odwieczny mit zagubienia, poszukiwania i ocalania. Pesymistyczna wizja rzeczywistości splata się z wiarą w sens i odradzanie ludzkiej egzystencji.