Von Borowiecky

Już trzeci tom niezapomnianych felietonów Nowaczyńskiego pozwala nam tym razem powrócić do pierwszej połowy lat 30. XX w. Zgromadzone w tym tomie felietony oddają stosunek Nowaczyńskiego do rodzącego się w Niemczech hitleryzmu.

Publikacja poświęcona prof. Tadeuszowi Klimskiemu (1948-2013), uczniowi prof. Mieczysława Gogacza, wieloletniemu wykładowcy (od 1970 r.) Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (Akademii Teologii Katolickiej).

Zmarłego profesora wspominają: prof. Mieczysław Gogacz, prof. Artur Andrzejuk, a także uczniowie i przyjaciele śp. Tadeusza Klimskiego. Omawiają jego działalność dydaktyczną i administracyjną, myśl filozoficzną, psychologiczną i teologiczną swego ucznia i nauczyciela.

Książka stanowi źródłową analizę podstawowych tematów metafizyki św. Tomasza: istnienia, istoty, natury, transcendentaliów, istnienia i istoty Boga, struktury człowieka. Wiodącym tematem książki jest akt istnienia (esse), który naświetlany jest w perspektywie historycznej (na tle dziejów filozofii bytu) oraz w poszczególnych tekstach Akwinaty, przede wszystkim zaś w traktacie O bycie i istocie (De ente et essentia).

Książka jest gruntownym przeglądem formacji nacjonalistycznych w Polsce przedwojennej, w czasie wojny i tuż po wojnie na szerokim tle porównawczym. Omawia poglądy polskich nacjonalistów na podstawowe zagadnienia polityczno-ustrojowe, geopolityczne, narodowościowe, cywilizacyjne, gospodarcze, społeczne, a nawet historiozoficzne.

O ile na Zachodzie krytyka religii miała charakter racjonalistycznego obalania przesądów w celu ofiarowania człowiekowi pełnej swobody myślenia i kierowania sobą, o tyle Niemcy nie poprzestawali nigdy na tej negatywnej krytyce, jakkolwiek chętnie brali w niej udział, o czym świadczy chociażby Feuerbach i Strauss, ale starali się zawsze na miejsce Boga obalonego stawić bogów nowych.

Współczesne władze Hiszpanii i Portugalii zdecydowanie odcinają się od tradycji politycznej związanej z Franco i Salazarem, i z dużą gorliwością rezygnują z uznania jakichkolwiek zdobyczy tamtego półwiecza. Nawet w polskiej debacie publicznej postaci generała Franco i profesora Salazara wciąż budzą duże emocje i kontrowersje.

Amerykanie wybierają nowego prezydenta. Jaka dziś jest Ameryka, mityczna ziemia obiecana dla wielu pokoleń Polaków? Nie da się ukryć, że Stany Zjednoczone cały czas są potęgą militarną i ekonomiczną, ale dzisiaj świat nie jest już ani jedno-, ani tym bardziej dwubiegunowy. W ciągu kilkudziesięciu lat na światową potęgę wyrosły Chiny, nie wolno zapominać o Rosji, a w Europie wystarczy wspomnieć o Niemczech czy ostatnio choćby Turcji, która jest najpotężniejszym, po USA, członkiem NATO.

Pierwsze od lat wolne wybory do irackiego parlamentu wydają się dowodzić słuszności polityki zagranicznej administracji Georga W. Busha. Prezydent Stanów Zjednoczonych wyznaczył cel – uwolnienie Iraku i świata od Saddama Husseina, i zagrożenia, jakie tworzyły jego rządy, wybrał środki – szeroko zakrojoną akcję zbrojną z niewielkim udziałem „koalicji chętnych” czy „pospolitego ruszenia”, w tym Polski i – mimo trudności – osiąga zamierzony skutek – Irak po latach rządów totalitarnych ulega stopniowej demokratyzacji.

Tomasz z Akwinu (1224/25-1274) jako etyk jest kontynuatorem najbardziej tradycyjnej i najstarszej szkoły etycznej, mającej swój początek w nauczaniu Sokratesa (ok. 470-399 ) oraz w pismach Arystotelesa (384-322), który z etyki uczynił systematyczną „filozofię moralną”.

Nie jest więc Tomasz autorem jakieś nowej etyki, wywracającej do góry nogami odwieczne przekonania ludzi o dobru i złu, nie szokuje, nie bulwersuje, ale też nie szasta potępieniami, obcy jest mu elitaryzm moralny, przemawianie do czytelników czy słuchaczy z moralną wyższością. Pozostaje przede wszystkim uczniem Arystotelesa, o którym mówiono, że jest „umiarkowany do przesady”. Właśnie tego filozofa Tomasz wybrał na swego mistrza.

Publikacja ta jest zarazem swoistym kalendarium, w którym niezwykle skrupulatnie zapisano historię oporu tradycji wobec rewolucji, wierności Bogu zderzonej z wiarołomstwem nawet wobec człowieka. Czytelnika Polskiego zainteresuje niewątpliwie i pobudzi do refleksji kwestia pewnej odmienności losów dwóch - nie tak dawno jeszcze - arcy-katolickich narodów Europy: hiszpańskiego, któremu też poświęcona jest ta książka, i polskiego. Wydaje się, że narracja autora pozwala zrozumieć polskiemu czytelnikowi, dlaczego dla karlistów, tradycjonalistów hiszpańskich tak ważny był król, podczas gdy w tradycyjnej Polsce raczej prawo do uczestniczenia w jego elekcji; dlaczego dla Hiszpanów wiara katolicka i wierność jej była i jest zasadniczym powodem usprawiedliwiającym oddanie życia, a dlaczego w przypadku niegdysiejszych Polaków wiara była mniej istotna niż wolność Ojczyzny; dlaczego wreszcie obie te nacje zarówno ceniły sobie i były gotowe oddać życie w obronie realnych wolności i swobód broniąc ich przede wszystkim przed uroszczeniami własnej władzy - króla z urodzenia lub z wyboru.

Publikacja ta jest zarazem swoistym kalendarium, w którym niezwykle skrupulatnie zapisano historię oporu tradycji wobec rewolucji, wierności Bogu zderzonej z wiarołomstwem nawet wobec człowieka. Czytelnika Polskiego zainteresuje niewątpliwie i pobudzi do refleksji kwestia pewnej odmienności losów dwóch - nie tak dawno jeszcze - arcy-katolickich narodów Europy: hiszpańskiego, któremu też poświęcona jest ta książka, i polskiego. Wydaje się, że narracja autora pozwala zrozumieć polskiemu czytelnikowi, dlaczego dla karlistów, tradycjonalistów hiszpańskich tak ważny był król, podczas gdy w tradycyjnej Polsce raczej prawo do uczestniczenia w jego elekcji; dlaczego dla Hiszpanów wiara katolicka i wierność jej była i jest zasadniczym powodem usprawiedliwiającym oddanie życia, a dlaczego w przypadku niegdysiejszych Polaków wiara była mniej istotna niż wolność Ojczyzny; dlaczego wreszcie obie te nacje zarówno ceniły sobie i były gotowe oddać życie w obronie realnych wolności i swobód broniąc ich przede wszystkim przed uroszczeniami własnej władzy - króla z urodzenia lub z wyboru.

Książka prof. Jacka Bartyzela odnosi się do zagadnienia trzech znanych pojęć wymienionych w tytule. Pytaniem jest również kwestia powinowactwa i związku tych pojęć. Często utożsamia się ze sobą dwa pierwsze pojęcia, a nawet używa się określenia prawicy skrajnej lub ekstremistycznej na opisanie nacjonalizmu.