Wspomnienia - XX-lecie międzywojenne

Nostalgiczne wspomnienia o Kresach Wschodnich, gdzie Autor się urodził i mieszkał w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej. Wspomina szczęśliwe dzieciństwo, okrucieństwo okupacji sowieckiej i niemieckiej, zbrodnie band białoruskich i UPA na Polakach i Żydach, oraz bardzo bolesne wypędzenie z Ojcowizny.

Bez obawy o przesadę można powiedzieć, że dziennik Iwana Czystjakowa ma w literaturze miejsce w jednym szeregu z takimi utworami, jak Opowiadania kołymskie W. Szałamowa, "Archipelag GUŁAG", A. Sołżenicyna, czy "Inny świat" G. Herlinga-Grudzińskiego.

Wspomnienia generała Jakuba Bohusza-Szyszki, doświadczonego żołnierza, weterana wojny rosyjsko-tureckiej 1878-1879, wojny rosyjsko-japońskiej 1904-1905, I wojny światowej 1914-1918 i wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920, oficera formujących się po rewolucji lutowej 1917 roku tzw. Korpusów Wschodnich.  Miały one stać się Armią Polską, walczącą w bloku państw ententy przeciwko państwom centralnym, przede wszystkim przeciwko Niemcom.

Wspomnienia działacza gospodarczego, publicysty i polityka konserwatywnego, syna Michała Bobrzyńskiego. Przedstawiają one mechanizmy i kulisy życia gospodarczego i politycznego II RP. To opowieść o ambitnych zamierzeniach, wielkich planach, ale również o intrygach i personalnych rozgrywkach. 

Joseph Goebbels (1897-1945), minister oświecenia narodowego i propagandy Rzeszy, budzi jednoznaczne skojarzenia. To jedna z najbardziej złowrogich postaci w historii XX wieku, symbol kłamstwa, cynizmu i manipulacji. Więcej nawet – morderca „zza biurka”. Jego pomysły propagandowe wzniecały nienawiść i nawoływały do przemocy, prowadząc do tragedii milionów ludzi.

Gawędy o czasach i ludziach to zbiór wspomnień autora, w których opisał on dzieje rodzinnej Kowieńszczyzny i współczesne sobie wydarzenia na przestrzeni stulecia. Skromny tytuł nie oddaje w pełni wartości tej książki obejmującej kilkadziesiąt wspomnień-biogramów różnych osób, które autor miał okazję poznać w swoim długim i bogatym życiu. Dziesiątki sag szlacheckich, setki postaci, tysiące szczegółów, umiejscowionych w konkretnych okresach i sceneriach.

Leon Wasilewski – socjalista, pierwszy minister spraw zagranicznych odrodzonej Polski, należał bez wątpienia do ważnych postaci historii Polski ostatniej dekady XIX i pierwszych dziesięcioleci XX w. 

Maria z Czetwertyńskich Adamowa hr. Tarnowska jako żona dyplomaty towarzyszyła mężowi w podróżach zagranicznych i spotkaniach z władcami państw i osobistościami świata polityki początków XX wieku, a jakiś czas później jako polska negocjatorka uczestniczyła w rozmowach kapitulacyjnych Powstania Warszawskiego.

Opisując osobiste przejścia i przeżycia na polsko-rosyjskiej wojnie nie mam i nie miałem bynajmniej zamiaru stworzyć jakiejś rzeczy ściśle wojskowej ani tym bardziej nadać mej pracy charakteru historycznego. [...] Są to wspomnienia przeciętnego, szarego żołnierza piechoty, dla którego wojna była nie polem popisów lub droga do zaszczytów, lecz twarda, pełna znojów i trudów służba.

Narocz, Dryświaty, Miadzioł  – ludzie mówią, że jeśli ktoś wpatruje się w fale tych jezior zbyt długo, ten w końcu niczego dobrego się nie dopatrzy, a łatwo może stracić rozum, a może i więcej… Nieraz mówili starzy rybacy, że na kogo ryby rzucą raz czar rybi, ten zawsze do wody należy i tylko na wodzie może się czuć szczęśliwy. Wszystko milczy w tej krainie: ludzie, zwierzęta, ziemia, las – bo to Litwa. Litwa zamknięta w sobie, zazdrosna, uparta wobec przybysza, zawsze tajemnicza i zawsze mroczna… A jednocześnie przyciąga do siebie, kusi, wabi pięknem przyrody i niezapomnianej przygody...

Zawarte w tym tomie szkice i artykuły, dotąd  rozproszone w  publikacjach zbiorowych lub w prasie emigracyjnej, są oparte przeważnie na nieznanej korespondencji Jόzefa Wittlina oraz  innych materiałach archiwalnych, poruszają zatem mniej eksponowane obszary jego życia.

„W trzech wojnach. Wspomnienia” – to pamiętniki Romana Potockiego urodzonego w 1893 roku, starszego syna Józefa Potockiego oraz Heleny z Radzi­wiłłów z linii nieświeskiej, córki ordynata Antoniego i Marii z francuskiego rodu Castellane z Prowansji.