ARCANA

Dawne historie miłosne mają dla wielu urok suszonych bukietów i starych koronek. lch barwa zblakła już, ale kształt pozostał... Podziwia się je, lecz z dystansu... Podobnie i cudze emocje sprzed lat nie budzą już sensacji, zdumienia, straciły posmak skandalu.

Debiut poetycki Reynka, który zajmował się równocześnie malarstwem i grafiką, nastąpił w 1918 roku. Cała jego twórczość, na którą składa się kilkanaście tomów poezji oraz setki prac graficznych, przeniknięta jest duchem chrześcijańskim, bliskim mistycyzmowi. Widać w niej też wyraźne wpływy pieśni ludowej i poezji barokowej.

Ta książka nie może pozostać obojętna. Obojętna dla historii literatury, a także dla krytyki i wiedzy historycznej. Aby rozumieć sytuację powojennej Polski, trzeba czytać źródła z epoki, źródła powstałe w tak zwanym wolnym świecie, poza krajami Układu Warszawskiego. (…) Drugi tom oprócz par utworów fikcjonalnych (proza narracyjna, dramat) koncentruje się na formach publicystycznych.

„Pierwszy tom Pism zawiera niedrukowane od ponad 80 lat, często nieznane opowiadania, krytykę literacką oraz publicystykę Czesława Straszewicza. Jest próbą zapełnienia swego rodzaju białej plamy w obrazie autora Turystów z bocianich gniazd, ale także literatury międzywojennej. Jest to również próba weryfikacji tej twórczości, kiedyś budzącej wielkie zainteresowanie i równie wielkie nadzieje, a czasem też spory, a potem zapomnianej.”

(ze wstępu Macieja Urbanowskiego)

Pamiętnik Daisy Hochberg von Pless, angielskiej arystokratki, jednej z najpiękniejszych i najbardziej adorowanych kobiet swojej epoki. Wyszła za mąż za Jana Henryka XV, księcia pszczyńskiego, hrabiego Hochberg i pana na Książu, ale nie czuła się dobrze w ojczyźnie męża. Sztywna etykieta pruskiego dworu, pozbawione wdzięku i swobody życie niemieckich wyższych sfer męczyło i nużyło Daisy. Po rozwodzie napisała swoje wspomnienia. Wśród zwykłych ludzi prawdziwa historia z życia arystokratki bywającej na królewskich dworach cieszyła się poczytnością. Natomiast wielu przedstawicieli najwyższych sfer poczuło się dotkniętymi szczerymi i bezkompromisowymi wyznaniami Daisy o ludziach z jej środowiska. Jej wspomnienia są wspaniałym dokumentem epoki. Pisze w nich nie tylko o sobie, rodzinie, dzieciach. 

Zrozumieć zesłańca nigdy nie było łatwo. Doświadczył tego i Maurycy Beniowski, i Józef Kopeć, i Bronisław Piłsudski, którzy powrócili do Polski po latach spędzonych na zauralskich terenach. Ich relacje przyjmowane były często z niedowierzaniem. (...) Zrozumieć, to znaczy otworzyć się na wrażenia autorów wspomnień i dowiedzieć się, kiedy mogli się cieszyć życiem, a kiedy przytłaczała ich tęsknota i warunki zewnętrzne.

„…historycy IPN nie buntują się przeciwko obrazowi „Solidarności” istniejącemu w historiografii starszego pokolenia. Oni wypełniają kompletną pustkę, bo w Polsce nie było po roku 1989 swobodnego, żarliwego sporu o przeszłość”.

(R. Matyja, Teczki nie zniszczą „Solidarności”, „Dziennik”, 31.08.2006)

Elżbieta Morawiec zapisuje dzieje oblężenia. Nie podaje, kiedy zaczął się najazd. Jest przywiązana do miejsca, którego broni swoim słowem. Reprezentuje stronnictwo niezłomnych. Patrzy w twarz zdrady i opisuje ją z pasją. Nie trzyma emocji w karbach. Nie skrywa ich, kiedy próbuje się upokorzyć jej sny. Sny o Polsce wiernej swej politycznej i duchowej tradycji. Sny o tej Europie, której dziedzictwo wyrażali Gustaw Herling-Grudziński, Zbigniew Herbert, Jan Paweł II.

Jesteśmy świadkami, a nawet uczestnikami – końca III RP jako systemu przedłużenia PRL. Ale cywilizacyjny kryzys, któremu Autorka tego tomu poświęca szczególnie baczne spojrzenie, nie ustępuje tak łatwo.

Cóż, w każdej epoce spora część ludzkości mogła stwierdzić/stwierdzała przynajmniej raz, że „młodość nie radość”, a w każdym razie nie „sama radość” od świtu do nocy, problemów nie brak, dorosłym też nielekko, co zauważa się najpóźniej pod koniec podstawówki, jeśli nie jest się tępakiem albo księciem z bajki wyrosłym w luksusie.

O ile Ferdynand Goetel zapisał się bez wątpienia w historii literatury jako nowelista, powieściopisarz, reportażysta i pamiętnikarz, miał swój udział jako scenarzysta filmowy oraz autor sztuk teatralnych i słuchowisk radiowych, był aktywny jako dziennikarz sportowy i redaktor paru pism, do jego literackich zasług rzadko bywa zaliczany dorobek publicystyczny, sytuowany przeważnie na marginesie jego dokonań (uwagę zwróciły chyba jedynie niektóre pisma polityczne, zwłaszcza kontrowersyjny tom Pod znakiem faszyzmu).

Hr. Adam Gurowski (1805-1866) to jedna z najciekawszych i najbardziej kontrowersyjnych postaci nie tylko polskiego, ale także rosyjskiego, europejskiego oraz amerykańskiego życia politycznego i intelektualnego wieku XIX. Niezwykłe losy „czerwonego hrabiego” i ewolucja jego myśli pozwalają nie tylko zobaczyć z innej perspektywy dramatyczne dzieje konfliktu polsko-rosyjskiego, ale także recepcję Rosji przez elity polityczne i intelektualne Polski, Europy i Ameryki. Pokazują również mechanizmy kreowania opinii publicznej i oddziaływania na nią przez dyplomację i propagandę rosyjską.