Historia Polski X-XVIII wieku

W naszej świadomości historycznej obraz stosunków polsko-szwedzkich zdominowany jest przez słynny „potop” lat 1655-1660. Patrzymy na nie głównie oczyma bohaterów klasycznej powieści Henryka Sienkiewicza. Tymczasem w kolejnych dekadach, aż do upadku Rzeczypospolitej, relacje polsko-szwedzkie były równie istotne i interesujące.

Pierwszy tom monumentalnych Dziejów Polski autorstwa prof. Andrzeja Nowaka, to świetnie napisana panorama początków państwa polskiego od jego czasów legendarnych do 1202 r., czyli śmierci Mieszka Starego i zakończenia kroniki Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem.

Od razu trzeba zaznaczyć, że książka nie pretenduje bynajmniej do roli podręcznika historii, ale raczej jest skromną próbą myślenia historycznego, do jakiego zachęcić chce czytelnika jej autor.

Najnowsze dzieło prof. Andrzeja Nowaka to zbiór jego głębokich refleksji nad losem naszego narodu. Cieszący się ogromną popularnością i szacunkiem pisarz polski, wybitny patriota i uczony, zabiera głos w dyskusji o sensie walki Polaków o niepodległość – zarówno dawniej, jak i teraz.

To książka, którą powinien przeczytać każdy dorosły mieszkaniec Rzeczypospolitej, a w szczególności – politycy, bowiem prof. Andrzej Nowak nie tylko objaśnia sens i konieczność patriotyzmu, ale także precyzyjnie tłumaczy istotę i korzenie zagrożeń dla naszego kraju ze strony otaczających nas imperiów oraz ze strony… nas samych. Książka napisana jak zwykle porywająco! Najstarsze teksty pochodzą z okresu po Tragedii Smoleńskiej, a najnowsze z listopada 2014. Kilkadziesiąt ilustracji wzmacnia jeszcze siłę przekazu.

Zapomniany esej wielkiego polskiego historyka i historiozofa, napisany w 1906 roku, stanowi o tym, jak nie tylko warunki geograficzne wpływają na społeczeństwo i jego dziedzictwo materialne, ale przede wszystkim jaki wpływ na wykorzystanie tychże warunków ma dominująca na tym obszarze cywilizacja. Przez pryzmat podróży po różnych ziemiach Polski - od Bałtyku na północy po Tatry na południu, od zachodnich krańców aż po wschodnie Kresy - możemy zobaczyć jak to wyglądało historycznie.

Radziwiłłowie, ród który trząsł Rzeczpospolitą Obojga Narodów, opisywany w Sienkiewiczowskiej Trylogii, przedstawiany w wielu filmach i serialach historycznych. Jednak niewiele osób wie, że jego przedstawiciele uczestniczyli w wielu ważnych wydarzeniach w czasach nam bliższych.

Dziełko to powstało, jak pisze autor, z praktycznej potrzeby, gdy nauczał na kursach historii Polski w wznowionej w roku 1919 wszechnicy wileńskiej, gdzie należał do pierwszego grona profesorów.

Dla tych, którzy nie mają czasu na czytanie Dziejów Polski..., pozycja fundamentalna!

Autor w swej pracy przedstawił fenomen polskiego liberum veto na tle porównawczym - Anglii, Francji, Niemiec, Węgier, Czech i krajów skandynawskich. Omówił genezę, rozkwit i upadek instytucji prawnej liberum veto.

Kiedy Gustaw Adolf zginął w bitwie, królowa Maria nie spieszyła się z pogrzebem – przez rok nosiła przy sobie serce króla w specjalnej szkatule. Gdy Zygmunta III zaatakował chory psychicznie szlachcic, zamachowca, mimo ułaskawienia króla, skazano na męki. Kiedy Gustaw Waza zdecydował się na trzecie małżeństwo, jego wybór padł na szesnastoletnią Katarzynę – był od niej o czterdzieści lat starszy i cierpiał na chroniczne zapalenie kości. Ten sam Gustaw kilka lat wcześniej uniknął wniebowstąpienia, a jego córka, Cecylia, została królową piratów. Inny Waza potrafił nie tylko szczekać, ale i ugryźć.

10 listopada 1444 roku pod Warną miała miejsce jedna z najsłynniejszych bitew średniowiecznej Europy. Wojska koalicji antytureckiej, pod dowództwem polskiego króla Władysława III i wojewody siedmiogrodzkiego Jana Hunyadyego, starły się z wojskami tureckimi, dowodzonymi przez sułtana Murada II. Autor skrupulatnie opisuje przebieg kampanii wojennej z lat 1440–1444 oraz analizuje jej konsekwencje dla narodów bałkańskich i całej Europy. Jednocześnie osadza opisywane wydarzenia w kontekście wypraw krzyżowych, ukazując jak zmieniała się idea krucjat po 1291 roku i jakie miała znaczenie dla przebiegu wojen z Imperium Osmańskim.

Bohaterem książki jest hetman wielki koronny Mikołaj Potocki (ok. 1593–1651). Mimo że sylwetka tego magnata do dziś nie doczekała się pełnej biografii, to epitety, jakimi jest określany, nie są pozytywne: marny, przesądny, niedołężny, zbyt pewny siebie wódz, alkoholik, rozpustnik, kunktator. Pierwszy i chyba jedyny w historii Rzeczypospolitej hetman prowadzący bitwę z karocy, pod wpływem alkoholu. Dodatkowo autor klęski pod Żółtymi Wodami i Korsuniem oraz wątpliwego zwycięstwa w kampanii 1651 r. zakończonego ugodą w Białej Cerkwi.

Potocki to hetman zhańbiony, w ogóle nieporównywany z największymi polskimi hetmanami: Żółkiewskim i Chodkiewiczem, postrzegany przez pryzmat poniesionych klęsk i przypiętych mu wieki temu łatek. Wydaje się, że historia wydała na niego jednoznaczny wyrok. Czy słusznie? Książka w oparciu o krytyczną analizę źródeł, ale zarazem w popularyzatorski sposób, przedstawia obraz, który wcale nie jest tak jednoznaczny.

Reprint Dziejów Polski z 1902 roku.

Historia Polski od zarania dziejów aż do czasów rozbiorów.